Adamlar bir deney düzeni kuruyorlar. S şeklinde kıvrılmış bir borunun dışına geçirilmiş ve çapı ondan çok az büyük bir halkayı ucuna takılı sapından tutarak boruya temas ettirmeden diğer tarafına kadar ilerletip çıkartmak gerekiyor. Halka boruya her değdiğinde bir alarm tonu üretiliyor.

Deneklerden istenen, her uyarı tonu aldıklarında bir butona basıp bunu kaydetmeleri. Bunun dışında deneyin yapıldığı odada bir gözlemci veya bir izleme olmadığı söyleniyor.

Deneye katılan birinci gruptaki 4 kişiye deney odası tanıtılırken laf arasında oradaki eski bir koltuktan söz ediliyor. Lanetli/perili olduğu söylenen eşyaların bir program için toplandığı ve o koltuğun da ölmüş sahibinin hala bu koltukta oturduğunu düşünen insanlar olduğu için alındığı anlatılıyor. 

İkinci grubun elemanlarına koltuk hikayesi anlatılmıyor. 

Ve deney yapılıyor…

Birinci grubun elemanları hile yapmıyor, kaç kez hata yaparlarsa o kadar kez butona basıyorlar. İkinci grubun 4 elemanından 3’ü ise hile yapıyor. Butona yaptıkları hata sayısından çok daha az kez basıyorlar.

Birinci grubun elemanları, koltuk konusunda kendilerine anlatılan hikayeye asla inanmadıklarını söylüyorlar. Ama görünen o ki birinin kendilerini izlediğini düşünmüşler ki hile yapmamışlar. İkinci gruptakiler ise kazanmak için yaptıkları hataları kaydetmemekte bir sakınca görmemişler. Çünkü yalnız olduklarını düşünüyorlar ve kazanmak istiyorlar. 

Birinin bizi izlediğini düşündüğümüzde kurallara daha uygun davranırız. Ve kendimiz olmayız. Dürüst olmayız. İşemekte bile zorlanırız. Evden çıkarken aynaya bakmamız, dış görünüşümüze, yaşamımızı hiç kolaylaştırmadığı halde tonla para harcamamız bundandır. 

Bunun sebebi toplum tarafından kabul görme kaygımızdır. Bu genlerimizde vardır çünkü bizler genlerimizi ardıllarımıza aktarmaya programlı varlıklarızdır, bu canlı olmaktan dolayı taşıdığımız bir özelliğimizdir.

İnanıyor olduğumuz pek çok şeyin temeli buna dayanıyor olabilir… 

Birinin bizi izliyor olduğunu düşünmemiz toplum için iyidir. Bu türümüzü daha güçlü kılar. Bu belki de doğanın bize verdiği zeka karşılığı bize vurduğu bir prangadır..